DİYEZ VE BEMOL SIRASI
Diyez ve bemol, notaların yüksekliğini veya alçaklığını belirlemede ve bir müzik eserinin tonalitesini şekillendirmede önemli bir rol oynar. Diyez işareti, notayı yarım ton tizleştirirken; bemol işareti, yarım ton pesleştirir. Yanına (notanın soluna) yazıldığı notayı, içinde bulunduğu ölçü boyunca etkilerler.
Bemol: Bir notanın doğal sesinden yarım perde (aralık) daha pesleşeceğini (kalınlaşacağını) belirten işaret.
Diyez: Bir notanın yarım kromatik ses yükseltileceğini (tiz) belirtmek amacıyla, o notanın önüne konulan işaret.
(Sözer, 1986)
İşaretin hangi nota için olduğu nasıl anlaşılır?
Diyezi yazarken ortasında oluşan karenin, bemolü yazarken ortasında oluşan yarım kalp şeklindeki kısmın çizgiye mi yoksa boşluğa mı geldiğine bakılmalıdır. Bu kısımların denk geldiği nota, işaretli olacaktır. Bu şekilde işaretin hangi nota için yazıldığı anlaşılır.
Donanımda işaretin olması
Bir eserde anahtar yanında diyez ya da bemolün olması, o işaretlerin eser boyunca, bekar yazılmadığı ya da ton değiştirilmediği sürece, etkili olacağını gösterir. Örneğin donanımda fa# varsa, eser için gördüğümüz her fa notasının fa diyez olduğunu anlarız.
Donanımda işaretin olması bize ayrıca eserin tonalitesini anlamamızda yardımcı olmaktadır. Bu konu ile ilgili daha fazla bilgi için bknz. https://www.bilgesukaraca.com.tr/tonaliteler/
Diyez ve bemol sırası
İşaretlerin belli kurallara göre standartlaşmış yazılış sıraları vardır. Hem hangi diyezin geleceği hem de portede nereye yazılacağı bellidir.
Diyez sırası
Fa#-do#-sol#-re#-la#-mi#-si# şeklinde geliş sırasına göre dizilir.
Bemol sırası
Sib-mib-lab-reb-solb-dob-fab şeklinde geliş sırasına göre dizilir.
İşaretlerin klavyedeki yeri
Diyez veya bemolün, klavyede siyah tuşlara denk geleceği şeklindeki bir düşünce çok yaygın olarak karşımıza çıkmakta. Oysa ki bu durum gerçeği tam olarak yansıtmıyor. İşaretlerin piyanoda siyah veya beyaz tuşlara geleceğini düşünmek yerine, işleyiş mantığını anlamak çok daha verimli olacaktır.
Bu konuyla ilgili kendi anlatım yöntemimi aktarmak isterim. 🙂
- Klavyede siyah tuşların başladığı yere kadar kalan kısmı elimizle kapatıyoruz. Böylece siyah ve beyaz tuşlar aynı boyda gözüküyor.
- İşaretli olan notanın doğal (beyaz tuştaki) halinin yerini buluyoruz ve o tuşa basıyoruz.
- İşaretin yönünü hatırlıyoruz; diyez işaretinin yukarı hareket ettiğini, bemolün ise aşağı hareket ettiğini aklımızda tutuyoruz.
- Basılı kalan beyaz tuştan işarete göre bir basamak yukarı ya da aşağı gidiyoruz. Böylece istediğimiz erişmiş oluyoruz.
Yani işaretli sesler siyah tuşta olmak zorunda değil. Örneğin mi#, fa ile aynı tuşta; dob, si ile aynı tuşta.
Eğer bir basamak hareket ettirdiğimizi hatırlarsak daha kolay bulacağız diye düşünüyorum. 🙂
Diyez ve bemol nasıl yazılır?
Yararlanılan kaynaklar:
Vural Sözer, Müzik ve Müzisyenler Ansiklopedisi, 1986, Remzi Kitabevi.