Aralıklar, iki nota arasındaki mesafeyi (tonu) gösterir. Her bir aralığı oluşturan ton vardır. Sesten yukarı veya aşağıya aralık kurulabilir. İki ses arasında kaçlı ve hangi cins aralık olduğu bulunabilir.
Aralık cinslerinin herbirinin bir şifresi vardır. Şifrelerin temeli şu şekildedir:
– (eksilmiş)
T (tam)
K (küçük)
B (büyük)
+ (artmış)
Bu aralık cinslerinin şifrelerinin yanına yazılacak olan rakamlar da o aralığın kaçlı olduğunu gösterir.
Konuya geçmeden önce önemli detayları paylaşmak isterim. 🙂
⚠️ Aralık kurmada öncelikle yapılması gereken, aralığın cinsine bakmadan kaçlı aralık kurulması isteniyorsa onu kurmaktır. Örneğin; do sesinden yukarı K2 aralık kurulması isteniyorsa ilk iş, ikili aralığı kurmaktır: DO-RE. Sonrasında bu notalar arasındaki ton sayılmalı ve istenen cinse uymuyorsa işaret ekleyerek değiştirilmelidir.
⚠️ İşareti olan notalardan oluşan aralıklarda, ilk önce işaretler olmadan düşünülmeli, ton sayılarak aralık bulunmalı ve sonra işaret hesaba katılarak verilen aralığın hangi cins aralık olduğu netleştirilmelidir. Bu işlem aynı şekilde işaretli notadan aralık kurarken de uygulanabilir. Yani DO#’den B3 aralık kurulması istendiğinde DO’dan üçlü aralık kurulmalı; Mİ. DO-Mİ arasında kaç ton olduğu sayılmalı; 2 ton. Büyük üçlü aralığın kaç ton olduğu hatırlanmalı; 2 ton. O halde bu tonun değişmemesi için DO#’deki işaret (diyez), Mİ’ye de eklenmeli; Mİ#. Böylece aralık kurulmuş oluyor; DO#-Mİ#.
⚠️ Aralıklardaki işaretler yazılırken notanın değil, aralığın soluna yazılır. Böylece okunması kolaylaşır. Aynı kural, akorların yazımında da geçerlidir.
Şimdi gelin aralıkları tek tek alt başlıklar halinde inceleyelim.
-1 ARALIK (-0,5 ton)
Sesten kurma
Verilen sesten yukarı -1 aralık kurulması isteniyorsa, sesten aşağı 0,5 ton; aşağı -1 aralık isteniyorsa da sesten yukarı 0,5 ton sayılmalıdır. Örneğin; DO‘dan yukarı eksilmiş birli aralık DO♭ iken, DO‘dan aşağı eksilmiş birli aralık DO# olacaktır.
Aralık bulma
Öncelikle iki nota arasında kaçlı aralık olduğu bulunur. Birli aralıklarda yardımcı olacak olan şey, iki notanın da aynı olmasıdır, aynı hizada olmasıdır. Örneğin; RE–RE♭ yan yana yazılır. Buradan birli olduğu kolayca anlaşılabilir. Sonrasında yapılması gereken şey ise işaretin notayı hangi yöne hareket ettirdiğine bakılmasıdır.. Eğer iki nota arasındaki mesafe birbirinden geriye doğru uzaklaşıyorsa bu, o aralığın eksilmiş birli olduğunu gösterir.
T1 ARALIK (0 ton)
Sesten kurma
Verilen sesten yukarı veya aşağı T1 aralık kurulması isteniyorsa, notanın kendisi tekrar yazılmalıdır. Örneğin; Mİ‘den yukarı tam birli aralık yine Mİ‘dir, FA‘dan aşağı tam birli aralık FA‘dır.
Aralık bulma
Bir notanın aynısının tekrarlanarak yan yana yazılmasıyla oluşur. Dörtlük değerde yazılımı kiraz görünümünü çağrıştırır. Örneğin SOL-SOL tam birli aralıktır.
+1 ARALIK (0,5 ton)
Sesten kurma
Verilen sesin aynısı yazılır ve aşağı veya yukarı istenişine göre işaret eklenir. DO notasından yukarı artmış birli aralık kurulması isteniyorsa sonuç DO#; aşağı isteniyorsa da DO♭ olacaktır.
Aralık bulma
İki aynı notanın yan yana yazıldığında birli aralık olduğunu anlamamız gerektiğini öğrendik. Bundan sonra yapılacak şey ise işaretin hareket yönünü düşünmek. İlk sesten yukarı doğru uzaklaşıyorsa o halde bu aralık, artmış biri aralık olacaktır.
-2 ARALIK (0 ton)
Sesten kurma
Verilen sesten ikili aralık kurulur. Aralarında kaç ton olduğu sayılır. Örneğin, DO sesinden yukarı eksilmiş ikili aralık istendiğinde DO-RE ikili aralık kurulur, aralarındaki ton DO-DO#-RE olarak 1 ton sayılır. Eksilmiş olabilmesi için işaret eklemek gerekiyor. RE’yi DO’ya yaklaştırabilmek için RE’ye bir bemol eklediğimizde aralarında 0,5 ton oluşuyor. Eksilmiş ikili çin 0 ton olması gerekiyor. Bu nedenle bir bemol daha ekleyerek RE çift bemol’ü elde etmiş oluyoruz.
Aralık bulma
Çift diyez (x) ve çift bemol (𝄫) işaretleri, işaretsiz notayı iki basamak yukarı veya aşağı hareket ettirmektedir. Böylece eğer ikili aralığın işaretsiz hali B2 aralıktaysa, alt sesin çift diyezli veya üst sesin çift bemollü olması eksilmiş ikili aralığı verecektir. Diğer durumlarda ise verilen iki nota arasındaki ton dikkatlice sayılmalı ve 0 ton oluyorsa eksilmiş ikili olduğu anlaşılmalıdır.
K2 ARALIK (0,5 ton)
Sesten kurma
Küçük ikili aralık 0,5 tondur. Sesten kurarken ikili aralık oluşturulduktan sonra iki ses arasındaki ton sayılmalıdır. Bulunan ton, yarım ton haline getirilecek şekilde gerekliyse işaret eklenmelidir.
⭐️ İşaretsiz notalardan kurulan ikili aralıklar içinde Mİ-FA ve Sİ-DO küçük ikili aralığı vermektedir. Diğer notalardan kurulanlar ise aralarında bir ton olduğundan dolayı büyük ikili aralıktadırlar.
Aralık bulma
Eğer Mİ-FA ile Sİ-DO ve bu ikisinin aynı işaretli halleri (Mİ#-FA# ve Sİ#-DO#, Mİ♭-FA♭ve Sİ♭-DO♭ vd.) dışında alt seste diyez, üst seste bemol işareti olduğunda küçük ikili aralık olacaktır. Örneğin; DO#-RE, SOL-LA♭gibi.
B2 ARALIK (1 ton)
Sesten kurma
İşaretsiz seslerde Mİ-FA ve Sİ-DO hariç diğer seslerden kurulan ikililer büyük ikili aralıktadır. Bu nedenle işaretsiz olarak verilen DO, RE, FA, SOL ve LA notalarından büyük ikili kurulması istendiğinde cevap verilen notadan bir sonraki nota olacaktır. Yani DO-RE, RE-Mİ, FA-SOL, SOL-LA ve LA-Sİ. Eğer yazdığım bu aralıklardan birinin ilk notasında herhangi bir işaret varsa, diğerine de aynı işaret eklenecektir; DO#-RE# gibi.
Mİ-FA ve Sİ-DO için ise alt nota işaretsizse diğer nota diyez alacaktır; alt nota diyezliyse üst nota çift diyezli olacaktır. Eğer alt notada bemol varsa, üst nota işaretsiz olacaktır.
Aralık bulma
Mİ-FA ve Sİ-DO ikililerinin küçük ikili aralıkta olduğu akılda tutulmalıdır. Bunlar dışında kalan tüm işaretsiz ikililer büyük ikili olacaktır. Eğer bu diğer ikililerin iki notasında da aynı işaret varsa, (o işaretlerin birbirini sadeleştirdiği düşünülerek) aralıkların yine büyük ikiliyi vereceği bilinmelidir.
+2 ARALIK (1,5 ton)
Büyük ikiliden yarım ton daha fazladır; 1,5 tondur.
Sesten kurma
İşaretsiz olarak büyük ikili olan aralıklar DO-RE, RE-Mİ, FA-SOL, SOL-LA ve LA-Sİ ikili aralıklarıdır. Bu aralıkların alt seslerinde bemol veya üst seslerinde diyez olduğunda aralarında 1,5 ton oluşacak ve böylece artmış ikili aralıkta olacaklardır.
Mİ-FA ve Sİ-DO gibi K2 aralıklarda ise ya ikisinde de zıt yönde, notaları birbirinden uzaklaştıracak şekilde işaretler olacak (altta bemol, üstte diyez) ya da notalardan birinde çift işaret olacaktır (altta çift bemol, üstte çift diyez).
Eğer verilen ses işaretliyse önce işaretsiz düşünülmeli, artmış ikili kurulduktan sonra işarete uygun olarak hareket edilmelidir.